Totomboti is a collective of artists, writers, and researchers working at the intersection of nature conservation and knowledge transfer. The collective originated in the 1980s as a club of rebellious young people who opposed the increasing dependence on the city. They advocated a closer relationship with nature and greater respect for forest spirits. Years later, they established the Totomboti Foundation with the goal of promoting greater awareness of Saramakan cultural heritage among young people through woodcarving and farming.
Meanwhile, the foundation has expanded its activities to include research on the spiritual forces and nature-related phenomena associated with conservation and the shared past of African and Dutch ancestors. Totomboti collective shows visual art installations, with wood, textiles, songs, drums, and audiovisual documentation. By combining these installations with gatherings and conversations, Totomboti creates a space for exchange, awareness, and joy.
Totomboti's work is groundbreaking because it provides deeper insight into conservation, climate justice, oral and written sources and thus more complete picture of our shared (slavery/colonial) past. Never-before-seen elements and connections are exposed in the relationship between the present and the past, between man and nature (spirits) and the parallels between us and our common ancestors.
Totomboti works based on the Saramakan concept of pau a pau futu dendu (tree among roots, or unity in diversity and interdependence) and reciprocity. Within their projects, the goal is to achieve mutual benefits for our international partners and Piki Seei in special.
2025: Residency Thami Mnyele Stichting, Totomboti winner residency award, Amsterdam Nederland
2025: Ton Yeke Ton Yelele, (video 7’), Buro Stedelijk, Amsterdam
2025: Artist presentation at State University New York, Binghamton, in conference Maroon Ecologies
2025: Collectiepresentatie Voorbij de Horizon, Mindi Matu, Fries Museum
2025: Residency Tete mu tee mu, Oerol Festival 2025, Terschelling, Nederland
2023 & 2025: Guest lectures at State University of New York, Binghamton, in class of Prof. Giovanna Montenegro's ‘Environment in Latin America: Between Crisis and Sustainability’
2024: Kanda Hanka (installation and live performances), Oerol Festival 2024, Terschelling, Nederland
2024: Residency bij Scheepstimmerwerf de Hoop, Workum; op uitnodiging van Hans den Hartog Jager en Arcadia, Leeuwarden, Nederland
2023: Silence #47: Call and Response for Talking Drum and Organ Tongue, Oude Kerk, Amsterdam
2023: Mbei Useei gbelengbelen (video); Listening Sessions Manifestation #1, Buro Stedelijk, Stedelijk Museum Amsterdam, Nederland
2023: Residency Buitenplaats Doornburgh, Maarssen, Nederland
2023: Collectie aankoop voor Fries Museum, Mindi Matu en Mbei Useei gbelengbelen (video), door Judith Spijksma
2023: Artist talk at Academie Minerva, in program Decennial dialogues
2023: Artist presentation at Rietveld Academy, in program Urgent Ecologies
2022: Mindi Matu (woodcarving, textile, sculpture, photography); Unfair Amsterdam, Nederland
2021: Start samenwerking met Marjet Zwaans, Artist in Residence in Pikin Slee
2019: Sabi Suriname; Tropen Museum Jr, Amsterdam, Nederland
2017: Encountering-Retracing-Mapping; The Etnographic Legacy of Heinrich Harrer and Peter Aufschnaiter, Etnografic Museum, Zurich, Switzerland
2012: Bouw Totomboti Timmerwerkplaats
2010: Opening Saamaka Museum
2009: Kunst van Overleven, Tropenmuseum, Amsterdam, Nederland
2009: Bouw Saamaka Museum
Basia Edje Doekoe – Assistent-dorpshoofd, kunstenaar, oprichter van Totomboti
Basia Edje is van jongs af aan betrokken geweest bij de ontwikkeling van Pikin Slee. Zowel zijn vader als zijn oma waren spirituele leiders die hij van dichtbij heeft meegemaakt. Hij behoort tot de laatste generatie die zonder westerse scholing werd opgeleid en officieel ingewijd in de geheimen van het bos, dorp en godenrijk. Begin 1980 startte hij op jonge leeftijd een Rasta-beweging die zich verzette tegen de dorpsleiding die zich te afhankelijk zou opstellen tegenover de stad. De Rastamannen van Pikin Slee predikten een terugkeer naar de natuur en de regels van de voorouders en bosgoden. Ze besloten voortaan door het leven te gaan volgens een zout- en vleesloos dieet. Een regel die beter aansluit bij de wetten van Mavungu, een van de belangrijkste goden van de Saramakaners. In dezelfde periode startte hij het kunstcollectief Totomboti om kunstnijverheid onder Saramakaanse jongeren te bevorderen.
In 2009 bouwde Totomboti, onder leiding van Edje en Toya, het Saamaka Museum, dat zij omschrijven als de grote school. Edje werd rond diezelfde tijd officieel benoemd tot basia, voogd van de Duku-familie. Als familievoogd is hij ook assistent van het dorpshoofd en daarmee een van de drijvende krachten binnen het bestuur van Pikin Slee en overige gemeenschappen aan de Boven-Surinamerivier.
Toya Saakie – Kunstenaar, oprichter van Totomboti
Toya heeft zijn jeugd doorgebracht in Paramaribo waar zijn vader als houtsnijwerker en timmerman werkte. Als een van de weinigen van zijn leeftijdgenoten in Pikin Slee heeft Toya officieel onderwijs gehad, iets wat van grote invloed zou zijn op zijn latere leven. Eind jaren 1980 keerde hij terug naar Pikin Slee en sloot zich aan bij de Rasta-beweging onder leiding van Edje. Vanwege zijn vorming en scholing in de stad bracht hij een andere dynamiek in de groep. De Rasta’s gingen zich meer verdiepen in de landbouw en zochten actief naar nieuwe afzetmogelijkheden bij onder andere het Nationaal Leger en het Jungle Commando die met elkaar in oorlog waren van 1986-1992. Behalve de verkoop van groenten en andere landbouwgewassen, zetten de rasta’s zich in voor de terugkeer van de dorpsschool die langer dan tien jaar was gesloten als gevolg van de oorlog.
Met de oprichting van Totomboti gingen ze zich steeds meer toeleggen op het maken van massieve houten banken en sculpturen die geïnspireerd zijn op de goden en de natuurlijke omgeving. Toya is een grote artistieke kracht en dagelijks te vinden in Totomboti’s tembe gangasa met traditioneel houtsnijwerk en hedendaagse massief houten sculpturen.
Vinije Haabo – vertaler en kenner van Saramakaanse cultuur
Vinije is geboren en getogen in Pikin Slee en behoort tot de eerste generatie die onderwijs mocht genieten na de bouw van de dorpsschool in 1980. Hij heeft van nabij meegemaakt hoe de dorpsoudsten worstelden met de komst van de school en de Rasta-beweging. Na de lagere school vertrok hij voor verdere studie naar Paramaribo waar hij werd opgevangen in een internaat van de paters en fraters. Maar Vinije heeft altijd nauwe banden onderhouden met Pikin Slee. Hij ging samenwerken met Totomboti om na de binnenlandse oorlog (1986-1992) de dorpsschool te renoveren en open te stellen. Hij ging actief leraren werven om te gaan werken op de school in Pikin Slee. Rond de eeuwwisseling vertrok hij naar Leiden om Afrikaanse taalkunde te sturen zodat hij een spelling kon ontwikkelen voor de Saramakaanse taal. Later verhuisde hij naar zijn huidige woonplaats Wageningen.
Vinije heeft zich verdiept in de Saramakaanse taal en cultuur. Hij vervult als journalist en activist al decennialang een brugfunctie tussen het Saramakaanse volk en de buitenwereld. Hij is adviseur en vertaler voor Totomboti, Saamaka Museum en de Vereniging van Saramakaanse Gemeenschappen (VSG).
Marjet Zwaans – kunstenaar en artistiek coördinator
Marjet is een Nederlandse kunstenaar die een voorliefde heeft voor het kunstenaarscollectief vanwege de meerwaarde van deze vorm van samenwerking. Correspondentie en verbondenheid zijn leidende thema’s in haar werk. Als beeldend kunstenaar organiseert zij haar praktijk rond de ideeën van Ecological Economics. Dit krijgt vorm in ruimtelijke installaties, performances en bijeenkomsten. Zij zoekt naar een manier waarop elke medewerker vanuit zijn eigen ervaring kan bijdragen, zonder samen te smelten – een praktijk van correspondentie.
Marjet kwam tijdens een reis naar Suriname in 2018 in contact met Totomboti. Op aanraden van haar moeder, die in Suriname werkt als kno-arts, bezocht Marjet het Saamaka Museum en de houtwerkplaats van Totomboti. Sindsdien verblijft zij op uitnodiging van Totomboti regelmatig langdurig in Pikin Slee, om samen te werken en meer van de cultuur te leren. Zij spreekt inmiddels vloeiend Saramakaans en heeft aan meerdere internationale en lokale projecten samengewerkt met Totomboti.
Marjet heeft ecologische economie en beeldende kunst studies afgerond aan Rijksuniversiteit Groningen, kunstacademie Minerva Groningen, Erasmus Universiteit Rotterdam en Jan van Eyck Academie in Maastricht. In haar samenwerking met Totomboti slaat ze een brug tussen haar westerse opvoeding, vorming en scholing met de Saramakaanse orale tradities die raakvlakken hebben met de voorouderlijke geesten, de godenwereld en natuurlijke omgeving.
Bensaawa Amiemba (Waawa) – Zangeres, danseres, en kenner van Saramakaanse geheimen
Basia Waawa is behalve een begenadigde danser en zanger ook kenner van de apunku, apinti en wenti geheimen. Haar talent voor zang en dans werd al heel vroeg ontdekt. Haar vader was een gerespecteerde kenner van de orale traditie van de Saramakaners en verantwoordelijk voor de opleiding van nieuwe dorpskapiteins. Voor de leergierige jonge Waawa was dat een uitgelezen gelegenheid om extra kennis op te doen. Zo kwam zij als jonge vrouw al in het bezit van geheime kennis waar de meeste jongens van haar leeftijd nog niet eens over droomden. Ze vertelde dat die kennis haar veel in de problemen heeft gebracht. Ze wordt regelmatig uitgedaagd om geheime kennis
te delen. Tot nu toe heeft ze de verleiding weten te doorstaan en haar naam als bekwame danseres en zangeres hoog te houden. Waawa maakt als basia (voogd en assistent-dorpshoofd binnen de Amimba-familie) deel uit van het dagelijks bestuur van Pikin Slee.
Abete Boyo Doekoe – Spiritueel leider, verteller en kenner van de apinti- en apunkurituelen.
Abete is een gerespecteerde kenner van de Saramakaanse cultuur en geschiedenis. Deze kennis heeft hij geërfd van
zowel de familie van zijn moeder als zijn vader. Zijn oma en vader waren beiden gewaardeerde spirituele leiders. Abete en zijn familie bewaken en koesteren de belangrijkste spirituele kennis over de obia en andere natuurkrachten. Zijn broer is de huidige spirituele leider van Mavungu, de belangrijkste bosgod van de Dombifamilie in Pikin Slee. De betrokkenheid van Abete als mentor, verteller en kennisdrager is van groot belang voor het Kanda Hanka project (2023-24).
Met zijn aanwezigheid legitimeert en garandeert hij een probleemloze omgang met eeuwenoude
rituelen en liederen die voor het eerst buiten hun traditionele context zijn gepresenteerd op Oerol 2024.
Lietje Pansa - zangeres en student
Lietje woont en studeert in Paramaribo, maar is in Pikin Slee opgegroeid. Ze bleek al op jonge leeftijd talent te hebben voor de seketi-dans. Zelf vertelt ze dat dat komt door haar moeder die er een gewoonte van heeft gemaakt om voor haar opgroeiende kinderen mooie seketi-liederen te zingen thuis en op de kostgronden. Lietjes vader is basia en haar opa was een begenadigde verteller en kenner van de Saramakaanse cultuur. Totomboti wil graag jongeren motiveren om de Saramakaanse cultuur te leren en te verspreiden. Lietje blijkt een uitermate geschikte ambassadeur voor de Saramakaanse cultuur. Ze is zeer toegankelijk, leergierig en super gemotiveerd.
Binnen Totomboti ligt de nadruk op artistieke raakvlakken vinden en wederzijdse voordelen halen uit de kennis van de voorouders uit het binnenland van Suriname en uit Nederland. Totomboti brengt dit tot leven via beeldende kunstinstallaties, gemaakt met hout, textiel, liederen, drums en audiovisuele documentatie. Door deze installaties te combineren met bijeenkomsten en gesprekken, ontstaat niet alleen een aansprekende kunstervaring, maar ook ruimte voor uitwisseling en bewustwording. Wij zoeken naar een vorm waarbij publiek in beide contexten kunnen worden geraakt en samen met ons kunnen leren van de wijsheid van de natuur en voorouderlijke kennis.